Eğer durum böyleyse anne ya da baba olarak başarısız olmadığınız konusunda sizi temin etmek isterim; en azından şimdilik. Küçük çocuğunuzun bu saldırgan davranışını üzerinize alınmamanızı öneririm. Çocuğunuzla ilgili ters giden bir şey de yok, merak etmeyin.
“2yaş dönemindeki çocuklarda görülen bu vurma davranışın ardında, duygusal nedenler vardır. Vurduktan sonra gülümsüyorsa bile bunun ardında bir duygu gizlidir. Bu duygu genelde korkudur. Öncelikle kimseye zarar vermek istemediğini bilmelisiniz. Sergilediği saldırgan davranışla ilgili düzeltmeye elbette ihtiyacı var ancak onu cezalandırmanız bu davranışı yinelemesine neden olacaktır. Onun sadece size ihtiyacı var.”
Vurma, ısırma, tekmeleme gibi davranışlar 2-5 yaş dönemindeki çocuklarda genel olarak görülen gelişimsel bir evrenin sonucudur; ancak müdahaleyi gerektirir. Çok sakin görünen çocuklar bile bu dönemde saldırgan davranışlar sergileyebilir. Yetişkinler olarak ise çocuklara bu süreçte güdülerini kontrol etmeyi öğretmemiz önemli.
Kendini sözel ifade etme becerisi henüz tam olarak gelişmemiş bu yaş dönemi çocukları, iletişim için ellerini kullanmayı severler. Küçük çocuklar davranışlarının sonuçlarını öngörecek muhakeme yeteneğine sahip değildirler. Öngörü becerilerini ise deneme – yanılma yöntemi ile geliştirebilirler. Vurma davranışını keşfeden çocuklar sonuçların neler olabileceğini keşfetmek için davranışı farklı ortamlarda ve farklı kişiler üzerinde denemeye devam edeceklerdir. Vurma davranışını durdurmak için yapmanız ya da yapmamanız gerekenler ise şöyle:
- Cezalandırmayın!
Disiplin söz konusu olduğunda yapılamaması gerekenlerin başında -ilk sırada- şiddete şiddetle karşılık vermek gelir. Sergilediği davranış her ne kadar can sıkıcı ve rahatsız edici olsa da cezalandırmanız onu öfkelendirecek ve kafasını karıştıracaktır. Size ya da bir başkasına vuran çocuğunuza bu davranışın yanlış olduğunu öğretmeye çalıştığınızı unutmamalısınız. Sizin saldırgan davranışa karşılık aynı davranışı sergilemeniz -canını yakmayacak bir şekilde olsa dahi- “Evet! Vurma davranışını iletişim kurmak ya da durumu çözmek için kullanabiliriz!” mesajını verecektir. Dahası verdiğiniz mesaj daha sonra bu davranışı, sonuçlarını görebilmek için yinelemesine de neden olacaktır.
- Davranışın nedenini anlamaya çalışın.
Çocuğunuzu gözlemleyin, saldırgan davranışları ne zaman sergilediğini anlamaya çalışın. Acıkmış, yorulmuş, korkmuş ya da öfkelenmiş olabilir mi? Henüz kendini ifade edecek dil becerisine sahip olamayan çocuklar özellikle korktukları ya da öfkelendikleri zaman bu tutumu sergilerler.
Ailenizi etkileyen yeni bir olay yaşanıp yaşanmadığını düşünün: Taşınma, yeni okul, bakıcı değişikliği ya da boşanma. Bu yaş dönemi çocukları hayatlarında yaşanan büyük değişikliklerden hoşlanmazlar. Bu stres kaynakları korkmasına ve öfkelenmesine neden olabilir.
Bir diğer neden ise vurma davranışının bir iletişim ya da dikkat çekme şekli olarak kullanıldığı yeni bir arkadaş grubu olabilir. Oyun arkadaşları ile geçirdiği zamanı, bu davranışlara çocuğunuzun nasıl tepki verdiğini gözlemlemenizi ve şiddet davranışı sergilenen ortamlardan onu uzak tutmanızı tavsiye ederim.
Eğer çocuğunuz özellikle yüzünüze vuruyorsa kimsenin ona tokat atmadığından emin olmalısınız. Davranışı tetikleyen değişkenleri belirledikten sonra saldırgan davranışları kontrol etmeniz kolaylaşacaktır.
- Alternatif iletişim şekilleri öğretin.
Genelde bu yaş çocukları başkalarına zarar vermek istedikleri için vurmazlar- vurma davranışı dikkat çekmek için kullandıkları bir yöntemdir: Size ihtiyacı var! Bu amaçla sergilenen saldırgan davranışların önüne geçebilmek için iletişim kurma yöntemi olarak ellerini kibar bir şekilde nasıl kullanacaklarını göstermelisiniz. Bir dahaki sefere size vuracağını anladığınız zaman “Vurmak yok. Sadece sarılıyoruz.” gibi küçük bir açıklama yapmayı deneyin. Ellerini nazikçe tutarak omzunuza ya da yüzünüze nasıl dokunması gerektiğini gösterebilirsiniz. Eski davranışı yenisiyle değiştirmek zaman alacaktır, bu nedenle sabırlı olmalı ve öfkeyle tepki göstermemeye özen göstermelisiniz.
- İletişimi eğlenceli hale getirin.
Kimi çocuklar ellerini iletişimin bir parçası olarak kullanma eğilimindedirler. Eğer sizin çocuğunuzda da böyle bir eğilim varsa durumu kontrol edebilmek için eğlenceli alternatifler üretmeye çalışın. Vuracağını anladığınız zaman sevdiği bir oyun, bir tekerleme ile ya da en sevdiği oyuncağı tutması için eline vererek dikkatini dağıtın. Eğer işe yaramazsa ellerini kullanacağını fark ettiğinizde “çak bir beşlik!” gibi bir yöntemle dikkatini dağıtmayı deneyebilirsiniz.
İletişim kurarken ellerini ve bedenini başkalarını incitmeden kullanabilmesi için ona alternatif davranış örnekleri sunmalısınız. İstediği bir şeyi elde edemediği zaman saldırgan davranışlar sergiliyorsa doğru hamle ona istediği şeyi verememek olacaktır. Sosyal davranışlar 3 yaş civarı şekillenmeye başlar. Bu yaş döneminde çocuğunuza sunacağınız davranış örnekleri sosyal davranış örüntülerinin gelişmesinde önemli bir etkiye sahip. Vurma davranışının başkaları tarafından kabul edilmeyen, hoş karşılanmayan bir davranış olduğu mesajını vermeye çalışmalısınız. Saldırgan tutumları karşısında, eğer öfkeliyse sakinleşmesini bekleyerek, sergilediği davranışın uygun olmadığını anlamasını sağlamalısınız. Kabul edilemez davranışlarının sonuçlarını anlamasını sağlamalı ve kabul edilebilir davranışları sergilediği zaman onu kucaklayarak ödüllendirmelisiniz.