2022 Nobel Kimya Ödülü'ne ilaç sanayinde kullanılmak üzere molekülleri kilitleyerek birleştirmek için bir yöntem geliştiren iki Amerikalı ve bir Danimarkalı bilim insanı layık görüldü.
Amerikalı kimyagerler Carolyn R. Bertozzi ve K. Barry Sharpless ile Danimarkalı kimyager Morten Meldal'ın üzerinde çalıştığı klik kimya ve çiftdikgen tepkimeler kanser ilaçları yapımında, DNA haritalamada ve özel amaçla isteğe uygun şekilde madde yaratmakta kullanılıyor.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi üyesi Johan Aqvist, başkent Stokholm'deki Karolinska Enstitüsü'nde düzenlenen törende "Herşey molekülleri kilitleyerek birleştirmeyle ilgili" diyerek kazananları açıkladı.
Bu yılki ödülle birlikte 81 yaşındaki Amerikalı bilim insanı Sharpless prestijli ödülü ikinci kere kazanan beşinci kişi oldu. Sharpless, molekülleri kimyasal "toka" kullanarak birleştirme fikrini ilk öneren bilim insanı olarak Nobel ödülüne 2001 yılında da layık görülmüştü. O dönemde mesele, birbiriyle kolayca ve özellikle tepkime yapan "iyi bir kimyasal tokanın bulunması" idi.
Kaliforniya'daki Scripps Araştırmaları'nda çalışan Sharpless ve Kopenhag Üniversitesi'nden 68 yaşındaki Danimarkalı kimyager Meldal birbirinden bağımsız olarak sadece birbiriyle kilitlenerek birleşen ama başka moleküllerle birleşmeyen ilk adayları buldu. Bu adaylar ilaç ve polimer üretimindeki uygulamaların önünü açtı.
Nobel kuruluna göre Kaliforniya'daki Stanford Üniversitesi'nden 55 yaşındaki Bertozzi "klik kimyasını yeni bir seviyeye taşıdı".
Bertozzi, çiftdikgen tepkimeler olarak bilinen yeni bir yöntem geliştirerek klik kimyanın yaşayan organizmalar içinde ancak onları rahatsız etmeden çalışması için bir yol buldu. Bu tür tepkimeler şimdi hücreleri keşfetmekte, biyolojik işlemleri izlemede ve kanser gibi hastalıkları daha kesin şekilde hedef alacak ilaç tasarlamada kullanılıyor.
